۱-
روش دوم: حفظ دو نفره: (علم بين دو نفر رشد مي‌كند)
أ ـ نخست، بهترين دوستت را برگزين كه مهم شما، مهمّ او هم باشد. و وقت مناسب تعيين كنيد كه بهتر است سحرگاه باشد وگرنه بين مغرب و عشا، اگر هر روزه ممكن است.
ب ـ بر يك سوره، اتفاق كنيد.
ج ـ هركدام، قرآن خود را باز كند و يكي با نگاه كردن، آيه‌اي را بخواند و دومي هم به قرآن خود، خوب نگاه كند. سپس دومي هم بخواند. و بعد، اوّلي با حفظ بخواند و دومي هم پس از آن، تكرار كند.
د ـ بعد از روان‌شدن در حفظ خواندن آن آيه، آيه‌ي بعدي به همين ترتيب تا اتمام صفحه.
ه ـ سپس، كار ارتباط بين آيات تا حصول اطمينان
و ـ و در آخر، امتحان از يكديگر: يكي استاد وديگري شاگرد شود و بالعكس، تا اشتباهات همديگر را اصلاح كنيد.
روش سوم: پر کردن اوقات تلف شده در ماشین: بسیاری میگویند وقت ندایم و وقت زیادی را در ماشین به سر میبرند.
الف) تصویری از صفحهی مورد نظر بگیر که جلو چشمت باشد، طوری که مزاحم رانندگی نگردد.
ب) با ورود به ماشین، تا گرم شدن موتور، آیهی اول را – مرتب - تکرار کن.
ج) چون حرکت کردی، آیه را از حفظ بخوان.
د) در اولین چراغ قرمز، آیهی بعدی را خوب نگاه کن و در حرکت، از حفظ بخوان.
توجه! بایستی برگه را سالم و پاکیزه نگه داری و نباید در اثنای حرکت به صفحه نگاه کنی و میتوان از وسیلهی صوتی هم کمک گرفت که دیگر، چشم، هیچ مشغولیتی حین رانندگی ندارد.
روش چهارم: روش شاغلین در کارخانجات (و مثلاً روش نساجان)
1- شخص، پشت وسیلهی کار می نشیند و نقطهای را که آرامش چشم داشته باشد، انتخاب میکند.
2- دو عد میخ برای نصب اوراق مصحف جلوی چشم خود بر دیوار میکوبد.
3- در یک نگاه دقیق، آیهای را ملاحظه میکند سپس حین انجام کار که چشم و دست و پا مشغول کار است، ذهن، مشغول دور آن آیه میگردد و جالب است بدانیم که: غالباً کارش را هم بهتر از سایرین، انجام میدهد. [همچون کارخانهی بسیار از زنان شاغل، که خانهی مرتبتری از سایرین دارند!]
روش پنجم: استماع صوتی با استفاده از پخش و... که چند صورت دارد و اینجا چند مورد را ذکر میکنیم:
صورت اول: با بهرهگیری از قاری مطمئن مانند حُصری یا منشاوی و انتخاب یک بخش مورد نظر مثلاً نیم ساعت یا یک ساعت را در نظر بگیر و یک بار -کامل- گوش بده.
بار دوم عیناً آن را گوش کن.
بار سوم هم عیناً آن را گوش کن و سعی کن آیات را با او، مرور کنی.
(شروع با او و توقف با او)
در بار چهارم استماع آن، آیهای را با او بخوان. تمام شد، توقف کن و خودت آن را تکرار کن. اشتباه کردی، دوباره گوش کن. درست گفتی تا سه بار تکرار کن تا در ذهنت رسوخ یابد. سپس آیهی بعدی به همان دستور.
و آنگاه دستور ارتباط بین آیات را در نظر بگیر.
این روش، نه تنها در ماشین، بلکه در خانه هم قابل اجرا است. امّا در خانه چند نکته قابل توجه است.
الف) با شروع آن، نسخهی قرآن را هم باز کن و به وقف و شروع دقت کن.
ب) سوره را به چند قسمت و بر حسب موضوعات، تقسیم کن که بیشتر از 15 آیه نباشد.
ج) مقطع اول را گوش کن سپس – بدون نگاه کردن به قرآن با شنیدن - آن را تکرار کن و مقطع را – اگر احساس سنگینی میکنی- دو قسمت کن.
د) این روش، برای نابینان هم بسیار کاربردی است و بسیاری با این روش قرآن را –کامل- حفظ کردهاند.
صورت دوم: استفاده از نیروی درونی، که مشابه صورت اول است، با تفاوت اندک در روش.
1- قطعهای صوتی را با صدای یکی از قاریان مشهور که صدایش را دوست دارید- انتخاب کن.
2- در حالی که سر روی بالش داری و چراغ خاموش و سکوت حاکم است به آن گوش بده.
3- با تمام وجود به آن صدای دلنشین گوش فرا ده.
4- سعی کن: با تمرکز و دقت بیشتر صدا را به حداقل برسانی.
5- سحرگاه، بیدار شو؛ و امان از خواب بعد از نماز صبح، و بکوش تا سوره (یا چند آیه)ای از آنچه شب شنیدهای بخوانی. با تعجب، میبینی که: آن را بسیار روان حفظ کردهای! این را بیاموز که، تجربه، بهترین دلیل است.
از فواید این روش:
1- ذهن معمولاً مشغول چیزهایی است که در طول یک روز دیده و شنیده و در طول شب آخرین مطلبی که ذهنش را مشغول کرده، بیشتر میپردازد و هنگام بیدار شدن – ناخودآگاه- آنچه را آخر وقت شنیده زمزمه میکند. و بسیار حیف است که: وقت گرانبها و غیرقابل جبران خود را صرف بعضی برنامههای شبکههای تلویزیونی کنی که خودتان در آن نقش اساسی نداشتهاید بلکه برای اهدافی دیگر طراحی شدهاند! و حیف است که رسانهها برای شما برنامهریزی کنند! مگر بهتر از خودت، چه کسی، میتواند برایت برنامهریزی کند؟!
2- این روش، در بازنگری مجدد، بسیار مفید است.
3- این روش، در رفع خستگی روحی و کسالت، شما را یاری میرساند.
4- اگر دچار بدخوابی هستی، از این روش، بهره بگیر که بهترین چاره است.
5- در چارهی کابوس و خوابهای آشفته، اثر شگرفی دارد.
6- خصوصاً برای نابینان، کمک بزرگی است.
صورت سوم: تکرار نوار (قطعهی صوتی) تا یک هفته:
1- قطعهی دلخواه را از قاری مطمئن، انتخاب کن.
2- مرتب –چه در ماشین، چه در خانه و محل کار- آن را گوش کن.
3- در آخر هفته، بین مغرب و عشاء، در مسجد بنشین و بهتر است شب جمعه باشد و سعی کن: آن را از حفظ بخوانی.
4- غیرمترقبه، میبینی که آن را از حفظ داری، در حالیکه تمرکز زیادی هم روی آن نداشتهای و با مراجعه و تکرار میتوانی حفظ آن را پایدار سازی.
5- روز شنبه، سورهای (یا مجموعه آیاتی) دیگر را در نظر بگیر و ادامه بده. میبینی که وقت زیادی را از شما نگرفته و کمکم، کل قرآن را حفظ کردهای.
این روش، برای کسانی که مشغولیت زیادی دارند، بسیار سودمند است.
توجه! تعیین هفته و جمعه و شنبه و... به عنوان مثال است وگرنه هرکسی فراخور احوال خودش، اوقات مناسب را میتواند انتخاب کند.
روش ششم: حفظ با صوت خودت:
هرگاه، دیدی که صوت خودت برایت سازگار است: (که لازم نیست حتماً برای دیگران هم خوشایند باشد!)
1- در فضایی آرام، بخش موردنظر را ضبط کن و سعی کن: فصیح و روان، بخوانی.
2- هیچ ایرادی ندارد که سورهی موردنظر را به چند قسمت - فراخور مفاهیم و صفحههای آن- تقسیم کنیم.
3- هیچ ایرادی ندارد که یک قسمت را دو بار یا بیشتر هم تکرار کنی.
4- در هر فرصت، برای گوش دادن به آن استفاده کن.
5- سعی کن: نطق خودت را با نطق قاریان نامی، مقایسه کنی، تا تفاوت را ببینی و در رفع آن، بکوشی.
6- سعی کن همراه پخش صدا، آن را زمزمه کنی.
7- سعی کن در صحت تلفظ هم بکوشی.
8- هرگاه دیدی که آن را –خوب- حفظ کردهای، خودت را امتحان کن: اول، از حفظ بخوان، سپس با مصحف، مقارن کن و...
9- مجموعهی قطعات ضبط شده را - مرتب- نگه دار که اثری ماندگار برایتان خواهد بود.
روش هفتم: حفظ کردن کودکان با ضبط صدای خودشان، که چند صوت دارد:
صورت اول: پدر با فرزند (و یا استاد با شاگردان خردسال)
1- ارکان ضبط را فراهم کن و بچه نباید چهار سال کمتر داشته باشد.
2- از سورههای کوتاه را انتخاب کن.
3- خودت سورهای بخوان و فرزندت با شما یا پس از شما تکرار کند و صدای هر دوی شما ضبط
میشود.
4- بگو: این «درس امروزت» و شیوهی استفاده از پخش را به او یاد بده که آن را گوش کند و آخر روز امتحان کن.
5- اگر روزانه میسر نشد، برای هفته این کار را انجام ده و در آخر هفته تست از همهی سورهها بگیر. این روش، کراراً تجربه شده و اثر عجیبی دارد و تا 8-7 سالگی، بچهها کاملاً قرآن را –روان و مسلط- از حفظ دارند. بچه، با شنیدن صدای خودش پس از صدای خود یا استاد، احساس خوشایندی دارد و احساس شخصیت میکند و...
صورت دوم: روشی نو برای سه سالهها:
1- انتخاب قرائت سورههای کوتاه از قاری خوش صوت.
2- سکوت قاری پس از هر آیه و تکرار بچهها: بهتر است چهار نفر خوش صدا باشند و نکات تجویدی را خوب رعایت کنند.
3- و مثلاً سه سورهی آخر را چندان تکرار میکند که نیم ساعت از ضبط میگذرد.
4- به همین ترتیب...
5- پخش را در جایی دور از دسترس بچهها قرار ده و بگذار: بازی کنند و کار کودکانهی خود را انجام دهند. پس از مدت کوتاهی میبینی که آن را حفظ کرده است و برای خودشان و با دوستانشان مرور میکنند.
6- ممکن است این کار را مادر در آشپزخانه انجام دهد. میبیند که بچهها – با اصرار- پخش آن را از او
میخواهند.
7- از فایدهی این روش: گوش دادن بچه به صدای دوستانش و تقلید تلفظ صحیح و سرعت حفظ است.
روش هشتم: حفظ با مشاهدهی متن
بعضیها بصریاند و با دیدن یک متن، هیچگاه آن را فراموش نمیکنند و جایگاه کلمه به کلمه را در خاطر دارند. همچنان که بعضیها سمعیاند و پس از 20 سال - مثلاً- عین عبارت شنیده را بازگو میکند.
روش متنی هم چندین صورت دارد:
1- پنج آیه را حفظ کنی و چشم بر آنها متمرکز گردد و سپس عیناً آنها را از حفظ بنویسی، سپس مقایسه کنی و به اشتباهات، پی ببری.
2- استاد، آیات را برایتان بنویسد و شما هم به دنبال ایشان بنویسید و استاد برایتان، اصلاح کند. سپس دستور دهد که از حفظ بخوانند و بعد، از حفظ هم بنویسند. آنچه به این شیوه، حفظ شود – به یاری حق- فراموش نخواهد شد؛ زیرا بر صفحات حافظه، نقش بسته است.
روش نهم: استفاده از وایتبرد خانگی و موارد مشابه: که در قالب خوشنویسی و زیبایی خط، موجب حفظ هم خواهد شد:
1- تخته و ماژیکهای رنگارنگ، تهیه کن و در جای مناسب –که هرچه بیشتر در معرض دیدشان باشد- نصب کن.
2- با خط مشکی، سورهی موردنظر را برای بچهها بنویس و حرکاتش را با رنگ قرمز و فاصلهی آیات را با رنگ سبز و البته در گوشهی بالایی و طرف راست تخته. روز و تاریخ را فراموش نکن. اگر خطت زیبا نیست، خوشخطّی را فراخوان.
3- به بچهها بگو که: در دفاترشان با همان رنگها بنویسند و اشتباهاتشان را اصلاح کن.
4- با حالت مسابقه و بیداری همتها در خلال روز، حفظ آن را از بچهها بخواه.
5- روز دوم، سورهای دیگر، پس از اطمینان از حفظ سورهی قبلی و...
6- مانعی نیست وقتی که درس اول را حفظ کردند، حفظ خود را روی تخته بیازمایند که خوشحالشان میسازد و سعی میکنند خط خود را بهتر سازند.
7- بعضی، میپندارند که این کار، وقت پدران را زیاد میگیرد! چنین نیست. زیرا کتابت، یک ربع و تصحیح دفاتر هم تا نیم ساعت وقت میگیرد، درحالی که: چقدر اوقات، با برنامههای کمارزش تلویزیون و... تلف میشود. آنگاه شکایت از درس خواندن بچهها و....!!
8- مادر هم میتواند به جای پدر این مهّم را عهدهدار گردد که بهجای وقتکشی پای تلفن (که برای احوالپرسی عزیزان، یک- دو دقیقه کافی است و بیش از آن، اتلاف وقت است) و... به رشد همهجانبهی بچهها بیاندیشد.
9- فرزند ارشد خانواده هم میتواند، این وظیفه را به عهده گیرد.
10- تردیدی نیست که این روش، در دقت املای قرآن، و زیبایی خط و نگارش هم، اثر بسزایی دارد و مشاهده شده که فرزندانی اینچنین، خطاطانی حرفهای هم شدهاند.
از لبتاپ و سایر امکانات روز هم میتوانیم برای این منظور بهره گیریم، همچنان که در بسیاری کشورها مانند سودان و سنگال و کامرون و.... از لوح (تختهی تزیینی 15×40 سانت دستهدار اطرافش را صاف
میکنند و سطحش را جلا میدهند که راحت بنویسند و پاک کنند.
روش دهم: روش مسابقه و تشویق و جایزه که اثر آن به کسی پوشیده نیست و صورتهای مختلف میتواند داشته باشد:
صورت اول:
1- با هماهنگی مدرسه یا کلاس و...، سه نفر را در نظر بگیرید، ببینید: چه کسی، نفر اوّل میشود.
2- سپس در مکانی مانند مسجد، مدرسه و... جمع شوند و به مسابقه بپردازند، که ستاره کنار اسم
کماشتباهترین افراد، گذاشته شود تا در پایان ماه، معلوم شود که چه کسی، بیشترین ستارهها را به دست آورده است.
3- جا دارد که آخر هر ماه، جایزهی مناسبی مانند کتاب و دفتر و... برای نفرات اول در نظر باشد.
صورت دوم: شرکت در مسابقات محلی و ملّی و... که معمولاً شش ماهه یا سالانه است و... که انواع روشها دارد و اسپانسرهای زیادی هم میتواند داشته باشند.
روش یازدهم: حفظ از آیات آخر صفحات:
این روش برای کسانی پیشنهاد میشود که برای حفظ و یادآوری آخر صفحات، مشکل دارند و گاهی
میتوانند با این روش، از احساس خستگی احتمالی خود بکاهند. این روش از این جهت که شخص را وادار میکند، پس از یادگیری از آخر به اول – این بار- از اول به آخر بخواند، به تقویت حافظه کمک میکند.
روش دوازدهم: حفظ سطر سطر
1- با صفحهای سفید روی صفحهی قرآن را بپوشان بجز سطر اول.
2- چند بار، آن را بخوان تا از حفظش مطمئن شوی.
3- سپس سطر دوم و... سطرها را به هم پیوند بده.
در این روش، چشم به تمرکز و عدم پراکنش عادت میکند و در امتحانات کنکور و... هم کمک زیادی
میکند که شخص، بیهوده و بیهدف، چشم را به دنبال سؤالهای دیگر نکشاند که با مشاهدهی سؤالی سخت، روان را مضطرب سازد و دقت را هدر دهد.
روش سیزدهم: استفاده از ویدئو و... (صوتی و تصویری) که این هم صورتهای گوناگون دارد:
صورت اول: انتخاب کل قرآن با تلاوت قاریان موردنظر که حدود 15 ساعت خواهد بود و بچهها با شنیدن دو-سه بار، معمولاً آن را حفظ میکنند و معمولاً بایستی طوری تنظیم شود که در حین قرائت، هم حرکات لب قاری، واضح و هم کلمات آیات روی صفحه، درشت و واضح باشد و این کار از عهدهی اهل خودش ساخته است.
صورت دوم: همان صورت اوّل، منتها با وجود قاری در خواندن یک آیه و سپس دانشآموزان با خواندن
دوبارهی آیه، که از صورت اول، مؤثرتر است و مطلوب است که وسیلهی کار خاص بچهها (شخصی) باشد.
صورت سوم: به صورت عادی، در اوقات مختلف، پخش شود که خودبهخود بچهها آن را فرا میگیرند.
صورت چهارم: در صورت وجود امکانات لازم، که از صفحهی آموزش، فیلمبرداری کنید و بچهها بتوانند آن را راحت ببینند و به دوستانشان نشان دهند و طبعاً کنترل کار توسط بزرگان، لازم است.
روش چهاردهم: حفظ به کمک کامپیوتر مشابه روش قبلی:
الف) حروفچینی:
1- بهترین و تازهترین کامپیوتر را تهیه کن که برنامهی قرآن هم در آن نصب شده باشد.
2- صفحهی موردنظر را روی صحنه آور یا از روی مصحف حفظ کن.
3- سیستم را برای حروفچینی، آماده کن.
4- آنچه را در حافظه داری، بنویس، سپس آن را با مصحف یا صفحهی روی کامپیوتر، مقایسه کن و از امکانات نرمافزاری غلطیابی و... استفاده کن.
ب) حفظ صوتی: مانند سایر وسایل صوتی، اما اینجا امکانات بیشتری در اختیار شماست و میتوانی با قاری دلخواه، متن را تکرار و مرور کنی و- نیز- میتوانی صوت خود را هم در سیستم، قرار دهی.
ج) حفظ صوتی- تصویری:
که مشابه روش ویدیویی است با امکاناتی به مراتب بیشتر و سهولت بیشتر کار و برگشت و... و میشود: روشی ابداع کرد که در حالت درازکش، تصویر بر سقف، نمایان شود و به کار حفظ ادامه دهی و یا،
میشود: که با برنامهی خاص، برای خودت مسابقه ترتیب دهی، به این صورت که شما آیهای را ببینی و اسم سوره را از شما بخواهد و برایت علامت صحیح و غلط بنویسد یا نمره دهد. و یا نوشتن صحیح کلمات و... به همین صورت.
روش پانزدهم: اقتران زمانی:
هر زمانی خاص، از روز و شب یا هفته و ماه به سورهای خاص مثلاً: کهف، شب جمعه، والفجر در سحرگاه، والشمس در طلوع خورشید، والیل در آغاز شب، سورهی حج در ایام حج و... و استفاده از زمانهایی مانند انتظار در مطب و... به کمک قرآن جیبی...
روش شانزدهم: اقتران حفظ تازه به رویدادهای مؤثّر:
بسیاری رویدادها فراموش میشوند، اما بعضی چندان مؤثّرند که برای همیشه در ذهن میمانند.
رویداد ظهور جبرئیل در غار حرا برای محمد - ص- و فشردن تن او و دستور به خواندن: «أقرأ»، رویدادی فراموشنشدنی بود و یا حادثهی تقسیم غنایم و نازل شدن سورهی انفال و... اینها برای محمد بود،
اما برای ما:
شرایطی مثل زندان که بهترین استفاده از وقت است، سفر به حجاز، بیماریها و حوادث زمینگیر کننده و یا دوری عزیزان مثلاً حفظ سورهی یوسف. (شخصی را میشناسم که پایش شکسته بود و 4 ماه خانهنشین شد و قرآن را در این چهار ماه –کاملاً- حفظ کرد.
روش هفدهم: اقتران آیات با محسوسات:
ذهن بایستی موقع حفظ، از هر مشغلهای دیگر فارغ باشد و به هر پدیده و شئ محسوسی که در آیات مذکور است، با تجسم آنها کلمات آیات را به خاطر بسپارد.
قرآن – به خلاف بسیاری کتب ذهنگرا- با ذکر محسوسات به هر مناسبت، مفاهیم ذهنی را القا میکند و بین محسوسات و غیر محسوسات، ارتباط متناسق و عجیبی برقرار است و هرگاه، عبارتی را فراموش کردی، با یادآوری صحنهی محسوسات میتوانی عبارات را به یاد آوری.
و بهتر است در ابتدای حفظ، سورههایی که محسوسات بیشتری در آنها ذکر شده مانند قصص (سورهی یوسف، مریم، کهف و...) حفظ شوند که تشویق زیادی برای حفظ سایر سورهها است.
نکتهی دیگر اینکه لحظاتی که آرامش و خوشحالی خاصی داری، فرصتی است برای حفظ چند آیه و هر بار، آیات را یادآوری، همان شادی هم به سراغت خواهد آمد (اصل تداعی معانی یا همان انعکاس شرطی یا بازتاب شرطی مصطلح امروزی، مذکور در آثار هزار سالهی مسلمانان)
روش هجدهم: توجه به فهم آیات و موارد نزول آیات:
این روش خاص بزرگسالان و آگاهان است:
1- قرآنی با حواشی معانی لغات و اصطلاحات خاص یا کتابی مختصر در تفسیر را انتخاب کن.
2- قطعهای از آیات را برای حفظ انتخاب کن.
3- با دقت، آیات را بخوان و روی کلمات سخت، تمرکز کن.
4- تفسیر را برای معنی لغاتِ مشکل باز کن و مفهوم آیه را خوب به خاطر بسپار.
یادآوری میشود که: منظور، معانی جزئی آن بخش از آیات است وگرنه، هر سورهای از ابتدا تا انتها، موضوعات مرتبط و متناسقی را دربردارد و براساس یک محور میچرخد. تفسیر فی الظلال سیدقطب و کتاب «النبأ العظیم» دکتر عبدالله درّاز، عهدهدار این مطلباند.
5- به این صورت، تصویری شفاف از آیات موردنظر دریافتهایم.
6- دوباره کار حفظ را با تکیه بر نقطههای خاصی که به مفاهیمش، توجه خاص کردهای ادامه بده.
7- هرگاه یقین یافتی که این مقطع آیات را با عبارات و مفاهیم - خوب- یاد گرفتهای، مطلب را تمام کردهای جز اینکه برای تعهدات عملی آن، خودت را مهیّا سازی. و تازه به شیوهی صحابه -س-، دست یافتهای که میفرمودند: 10 آیه را میگرفتیم، خوب حفظ میکردیم و خوب میفهمیدیم و سپس به آن هم –خوب- عمل
میکردیم.
8- در این صورت میتوانید مقطعی دیگر را آغاز کنید.
این روش برای مسؤولان و کاربهدستانی که وقت کم دارند بسیار مغتنم است و در هفته، یک بار میتوانند با شخصی آگاهتر از خودشان این کار را انجام دهند.
از ویژگی این شیوه، ماندگاری بیشتر مفاهیم و عبارات در ذهن است.
روش نوزدهم: روش خاص نابینایان:
بینایی نعمتی بزرگ است که کمتر قدرش را میدانیم. یک بار یکی از اساتید به من گفت: هرگاه خواستی قیمت چشم را بدانی، یک ساعت، پارچهای را روی چشمت ببند، آنگاه خواهی دانست چشم چه نعمتی است!
پس نباید در غیر آنچه رضای او است به کار بست.
آنانکه از این نعمت بینایی محروماند از نعمت بینش و بصیرت برخوردارند و استعدادهای دیگری در آنان شکوفا میگردد. مثلاً حافظهی قویتری دارند.
روش رایج نابینایان چنین است:
1- شخص نابینا - در هر سنی که هست- نزد استاد قاری، حاضر شود چه استاد نابینا باشد یا بینا اما استاد نابینا بهتر است.
2- اگر استاد شایسته نبود، دوستی صمیمی با قرائت نسبتاً درست؛ وگرنه استفاده از وسایل صوتی.
3- لازم است: همراه وی با جوانمردی و محبت انسانی و صبوری و اساس جلب رضای پروردگار و اهتمام به احساس آن شخص و دقت زیاد در برخوردها، رفتار کند.
4- انتخاب مکان آرام و دور از هیاهو.
5- آیه به آیه با او، پیش برود و از او، تکرارش را بخواهد تا کاملاً مطمئن میگردد.
6- ارتباط آیات و نهایتاً صفحه و سپس صفحات تا کاملاً برایش- مانند رؤیت شما- مصوّر گردد.
7- میزان علاقه و استعداد و یادگیری او را در نظر بگیرد و، اختصاص وقت لازم از استاد.
8- و میماند: کوششی جدّی از جانب شخص نابینا، که مرور روزانهی شما محفوظات است. اگر به تنهایی، در کلمه یا آیهای. مشکل داشت، مانعی نیست: بقیّه را ادامه دهد که روز بعد، آن را خواهد پرسید و حل خواهد شد. و شکر خدا، وسایل صوتی در این عصر، نعمت بزرگی برای نابینایان است.
- ·و اکنون بسیارند: نابینایانی که با استفاده از خط «بِرَیل» مانند بینایان از کتابت هم، بهره میگیرند.
از خصوصیات نابینایان و معدود افراد باهوش دیگر است که هر عبارت کوتاهی را از قرآن برایشان بخوانی، بقیه را - مانند کامپیوتر- ادامه میدهند. و البته حفظ آیات و شمارههای آن هم کار سختی نیست. و مهم، توجه به آن، هنگام حفظ کردن است. و تمرین این هم، معلوم است.
روش بیستم: حفظ گروهی در حلقاتِ مسجد و... که در چند دههی اخیر، رواج بسیار یافته است.
1- اعلام عمومی و ثبتنام عدهای از پیر و جوان در سطوح مختلف تحصیلی و علمی.
2- با سرپرستی فردی ذیصلاح، و سورههای کوچک شروع به حفظ میکنند و ابتدا، استاد میخواند سپس بقیه تکرار میکنند.
3- سپس، آنان را وادار به حفظ در خانه (به صورت فردی) میکند، هر کسی در حدّ توان خودش.
4- روش حفظ کردن دستهجمعی به این صورت است که: هر کسی در جایگاه خودش قرآن را باز
میکند و بخش موردنظر را مرور میکند و برای استاد، بازمیخواند و...
5- وظیفهی مدرس، این است که: پیگیر باشد و بپرسد و راهنمایی کند و طبعاً شاگردان، بعضی تا آخر ادامه میدهند و برخی تا مقطعی پیش میروند و...
6- مدرس میتواند جدولی از روند کار، تهیه کند و برای افراد، حالت مسابقه و اختصاص جایزه درنظر بگیرد. چه در حلقات حفظ، چه در اجتماع عمومیتر.
7- اجلاس سالانه و گزارش کار حلقات و حضور اطرافیان و اعلام آنان که توفیق بیشتر یافتهاند، به رشد کار کمک میکند.
توجه: در این حلقات، این مطلب جای یادآوری است که:
بعضی افراد ذاتاً با حرکت سر و سینه به جلو و عقب، هنگام مرور، بر بازدهی کارشان میافزایند اما دو نکته، قابل ذکر است: 1- هر فردی چنین نیست؛ پس سایرین، به خود، تکلّف نکنند.
2- فردی که چنین است، حرکات خودش را مهار کند که چندان تابلو نباشد!
روش بیست و یکم: دَوَران
مانند روش پیش است با این فرق که: یکی جلو استاد میآید و درس خود را میگیرند و به حالت گردش (مانند مشّائین) شروع به دور محفوظات خود میکنند و در حدی مختصر، همه صدایشان را بلند میکنند و شخصی که حفظیات خود را بازگو میکند باید بنشیند. پس از ساعاتی گردش منظمِ دورانی به دنبال هم، به دستور استاد، منظم مینشینند و با روحیهای تازه آنچه را حفظ کردهاند برای استاد بازگو میکنند. از فواید این روش، تحرک بدن و تجدید روحیه است خصوصاً اینکه: در فضایی بزرگ و نسبتاً آزاد باشد و حلقهی دور، کوتاه نباشد که بعضی افراد دچار سرگیجه میشوند.
روش بیست و دوم: حفظ به روش اُزبکی:
1- شاگرد، صفحهی ا.ول قرآن را نزد استاد، روان میخواند که بدون اشکال باشد.
2- سپس (سیصد) 300 بار آن را از رو میخواند.
3- سپس حفظی برای استاد میخواند و بعد، صفحهای دیگر.
4- زمانی که تمام قرآن را حفظ کرد، این بار، استاد به او دستور میدهد که (یکصد و پنجاه) 150 بار قرآن را از رو، دور کند.
5- پس از آن به عنوان «حافظ قاری» لقب میگیرد. آنچه واضح است این است که با این روش زبان کاملاً روان میشود و اساساً تکرار زیاد، موجب حفظ است.
روش بیست و سوم: روش تُرکی (ترکیّه):
1- یک سال تمام، اختصاص وقت شاگرد به تلفظ مخرج صحیح حروف و تلاوت روان قرآن از رو
2- شروع حفظ در مصحف حفّاظ، (که هر جزء 20 صفحه و هر صفحه 15 سطر منظم است)
3- به این ترتیب، شروع صفحهی آخر جزء اول، روز بعد صفحهی آخر جزء دوم و... تا یک ماه در هر فرد، صفحهی آخر، حفظ شده است.
4- ماه دوم، صفحهی قبل از آن صفحات به همان ترتیب ... و ماههای بعد به همین صورت که هرچند، توان حفظ کردن، بالا میرود اما همان یک صفحه را ادامه میدهند تا مجال دور صفحات قبلی را داشته باشند و در یک سال تمام میشود.
این روش در بوسنی و برخی دیگر از کشورهای دیگر اروپایی مرسوم است. و ایرادی که به این روش وارد است، این است که: اگر شخص، کامل، قرآن را حفظ کند، - به جز سورههای کوچک در سه جزء آخر-، کمتر سورهای را کامل در حفظ خواهد داشت.
روشهای فراوان دیگری وجود دارد که به خاطر عدم اطالهی کلام به این موارد مهمتر بسنده میکنیم: مثلاً روش اقتران آیات و سورهها و صحنهی مجسم و مذکور در آیات، که این هم برای کودکان و بزرگسالان مقداری متفاوت است.
خوردنیهایی که به حافظه کمک میرسانند:
زُهری: «علیک بالعسل، فأنّه جیّد للحفظ» نقل از کتاب «الجامع لأخلاق الرّاوی ...» و تأکید قرآن بر شفاء بودن عسل و جایگزین کردن عسل با قند و شکر.
عرق نعنا با آب جوش ولرم شده به جای چای، با قطراتی روغن خالص سیاهدانه و 1 قاشق عسل مطمئن و مصرف به صورت ناشنا، که موجب یادآوری خوب، نشاط جسمی و بالانرفتن قند خون میگردد.
(از کتاب «معجزة الشفاء بالعسل» (د. حسّان شمسی با شا)
در ضمن، ترکیب عسل و روغن و سیاهدانه برای حلق و صدا و رفع بلغم هم خوب است.
«هاشمی: کسی که میخواهد: حدیث را حفظ کند، مویز بخورد. نقل از تذکرهی داود انطاکی. (از منابع معتبر طب سنّتی)
علّامه نایف عبّاس، مورّخ نامی عرب و جامع علوم زمان، روزانه 21 عدد مویز را میشست و ناشتا
میخورد.
شخصی پیش حضرت علی –س- از فراموشی شکایت کرد، فرمود:
شیر گاو را مصرف کن که قوُت قلب دهد و رفع فراموشی کند. و انار بخورید که هاضمه را سود بخشد.
استفاده از آب زمزم با نیّت تقویت حافظه، بسیار مؤثر است.
و این را بزرگان بسیاری در دوران شکوفایی تمدّن اسلامی، تجربه کردهاند.
ماهی تازه به نقل از دکتر حسّان شمسی باشا: حاوی مواد مفیدی است که مغز را تقویت میکند.
پرخوری، مضر حافظه هم هست. از قدیم گفتهاند: «البِطنَةُ یذهب الفِطَنَه» (شکم پر، زیرکی را از بین میبرد.
و از رسول خدا - ص- نقل است که: هیچ ظرفی بدتر از معدهی پر، برای آدمی نیست. کافی است که
لقمههای کوچکی که قامتت را راست نگه دارد. اگر ناچارید بخورید، لااقل، یک سوم را برای غذا، یک سوم را برای آب (و مایعات سبک) و یک سوم فضا را برای مجال تنفّس، در نظر بگیرید.
فصل چهارم: مرور و تثبیت محفوظات
همواره لازم است وقتی را برای مرور قرآن، در نظر بگیری. مراجعه و مرور روشهای زیادی دارد که به دو بخش فردی و غیرفردی تقسیم میشود:
موارد فردی:
1- روش تسدیس، که بهترین روش، معرفی شده: یعنی روزانه یک ششم قرآن (5 جزء) را دور کنی که در صورت روان شدن، حدود 2 ساعت، وقت نیاز دارد.
گفتهاند: «من واظب علی قراءة الخمس لم ینس» کسی که مواظب روزانه دور کردن 5 جزء باشد [2] - دیگر- قرآن را فراموش نمیکند.
2- روش تسبیع: روش هفت قسمتی، که بسیاری از بزرگان، آن را مراعات کردهاند. شنبه: فاتحه تا مانده، و... جمعه از سورهی قاف تا آخر... و استمرار تا 6 ماه (24 بار، قرآن را –حفظی- دور میکنند.
3- روش تعشیر: ختم در ده روز، هر روز سه جزء، که دو ماه، سه ختم و تا یک سال 36 ختم، که حفظی پایدار میگردد.
4- روش تخصیص و تکرار: به این شیوه که: برای هر هفته سه جزء را در نظر بگیری و هر روز، هر سه جزء را بخوانی که در ده هفته، تمام میشود و شما در مجموع، هفت بار، دور کامل کردهای.
5- دو ختم موازی، ترکیبی از دو صورت قبل: یکی، مرور دو جزء در هر روز و تکرار در طول هفته، و هفتهی بعد، دو جزء دیگر... و دوم، هر روز، جزئی تازه، که در مجموع، همان سه جزء در روز است. این صورت به کسانی پیشنهاد میشود، که فاصلهای پیش آمده و خطر فراموشی دارند.
6- ماهی یک ختم: روزانه یک جزء، و حافظ قرآن، نمیباید از این حدّ، پایینتر آید. این را، روش تنبلها نام بردهاند!
7- تکرار در نماز، که فرصتهای زیادی دارد:
الف) در قیام شب، که بهترین وقت است و بودهاند بزرگانی مثل عبدالفتاح مرصفی، استاد الازهر مصر که د
آيا در قرآن بيان شده است كه زن نميتواند قاضي يا مرجع تقليد شود؟ 